سیستم اعلام حریق

در این مقاله به زبان ساده به معرفی سیستم اعلام حریق پرداخته‌ایم و اجزای این سیستم و انواع آن بررسی شده است، در صورتی که وقت خواندن مقاله را نداشتید می‌توانید در کانال تلگرامی شرکت برق‌یار فیلم این مقاله را مشاهده فرمایید. (لینک فیلم مقاله سیستم اعلام حریق)

سیستم اعلام حریق به گونه‌ای طراحی شده است که به ما در مواقع اضطراری هشدار دهد تا بتوانیم برای محافظت از افراد و اموال اقدامات لازم را انجام دهیم. اجزای سیستم اعلام حریق در دفاتر، کارخانه‌ها و ساختمان‌های عمومی یافت می‌شوند و جزئی از محیط روزمره ما هستند ولی اغلب مورد غفلت قرار می‌گیرند و در مواقع اضطراری فقط این سیستم می‌تواند جان ما را نجات دهد. روش تشخیص هر چه باشد، اگر آژیر سیستم اعلام حریق فعال شود، به افراد موجود در ساختمان هشدار می‌دهد که ممکن است آتش‌سوزی ایجاد شده باشد و ساختمان باید تخلیه شود. سیستم اعلام حریق همچنین ممکن است دارای یک سیستم سیگنال از راه دور باشد که می‌تواند از طریق پنل مرکزی به آتش نشانی خبر دهد.

مغز سیستم اعلام حریق، پنل کنترل آن است. این مرکز اصلی به همه‌ی آشکارسازها و هشدار دهنده‌ها وصل است و دارای یک سری نشانگر وضعیت است که وضعیت موجود را به کاربران اعلام می‌کند.

 پنل کنترل سیستم اعلام حریق

انواع آشکارساز (دتکتور) سیستم اعلام حریق:

برای سیستم اعلام حریق آشکارسازهای زیادی تعریف شده است، از ردیاب‌های هوشمند پیشرفته دود گرفته تا شستی اعلام حریق ساده دستی، اما می‌توانیم آن‌ها را به گروه‌های زیر تقسیم کنیم:

1. آشکارساز حرارتی
2. آشکارساز دودی
3. آشکارساز مونوکسید کربن
4. آشکارساز ترکیبی
5. شستی اعلام حریق

انواع پرکاربرد آشکارسازها در سیستم اعلام حریق

1. آشکارساز حرارتی:

اساس کار آشکارساز حرارتی دمای ثابت بدین صورت است که، اگر دمای محیط از یک مقدار از پیش تعیین شده بیشتر شود، هشدار را به پنل مرکزی ارسال می‌کند. نوع دیگر این آشکارساز بر اساس نرخ تغییر دما کار می‌کند، یعنی در صورت تغییرات دمای ناگهانی اعلام خطر می‌کند.

آشکارساز حرارتی

معمولاً روش عملکرد آشکارسازهای حرارتی مشابه فیوز الکتریکی است، آشکارسازها حاوی یک آلیاژ اوتکتیکی (eutectic alloy) هستند که با رسیدن به دمای مشخص، آلیاژ تحت تاثیر گرما از حالت جامد به مایع تبدیل می‌شود و این کار باعث اعلام خطر به پنل مرکزی می‌شود. 

نحوه عملکرد آشکارساز حرارتی

2. آشکارساز دودی:

سه نوع آشکارساز دودی بر اساس عملکرد آن‌ها وجود دارد که عبارتند از:

• عملکرد بر اساس یونیزاسیون هوا
•  عملکرد بر اساس انحراف نور توسط ذرات دود
• عملکرد بر اساس وجود ذرات دود در مسیر حرکت پرتو نوری مابین فرستنده و گیرنده

2-1. عملکرد بر اساس یونیزاسیون هوا:

آشکارساز دود یونیزه به طور کلی شامل دو محفظه است. اولین محفظه به عنوان مرجع برای جبران تغییرات دمای محیط، رطوبت یا فشار استفاده می شود. محفظه دوم حاوی یک منبع رادیواکتیو (معمولاً ذره آلفا) است، و هوایی را که از داخل محفظه عبور می‌کند یونیزه می‌کند و باعث ایجاد جریان بین دو الکترود (مثبت و منفی) می‌شود. هنگامی که دود وارد محفظه می‌شود، جریان عبوری کاهش می‌یابد. این کاهش جریان جهت اعلام خطر استفاده می‌شود.

نحوه عملکرد آشکارساز دودی یونیزاسیون

2-2. عملکرد بر اساس انحراف نور توسط ذرات دود:

این نوع آشکارساز دودی بر اساس اثر تیندال (Tyndall effect) کار می‌کند. حسگر نور (فوتوسل) و منبع نور توسط یک محفظه تاریک از یکدیگر جدا می‌شوند به گونه‌ای که نور منتشر شده از منبع نور روی فوتوسل نمی‌افتد. عبور دود به داخل محفظه باعث پراکنده شدن نور منتشر شده از منبع می‌شود و روی فوتوسل اثر می‌کند. از خروجی فوتوسل برای اعلام هشدار استفاده می‌شود.

نحوه عملکرد آشکارساز دود نوری نوع Photoelectric Light Obscuration Smoke Detection

2-3. عملکرد بر اساس وجود ذرات دود در مسیر حرکت پرتو نوری مابین فرستنده و گیرنده:

در این نوع آشکارساز، دود با یک پرتوی نوری بین منبع نور و فوتوسل تداخل می‌کند. فوتوسل میزان نور دریافتی را اندازه‌گیری می‌کند و با تغییر در خروجی فوتوسل، به پنل کنترل مرکزی اعلام خطر می‌شود. این آشکارسازها (به واسطه نوع تشخیص حریقشان) را می‌توان برای محافظت از مناطق بزرگ استفاده کرد.

نحوه عملکرد آشکارساز دود نوری نوع Photoelectric Light-Scattering Smoke Detection

3. آشکارساز مونوکسید کربن:

آشکارسازهای مونوکسید کربن نوعی آشکارساز الکترونیکی هستند که با تشخیص سطح مونوکسید کربن موجود در هوا، جهت اعلام حریق به‌کار می‌روند. 

مونوکسید کربن گاز سمی است که با احتراق تولید می‌شود. موارد استفاده این آشکارسازهای مخصوص همانند آشکارسازهای مونوکسید کربن عادی نمی‌باشد که در خانه برای محافظت از ساکنان در برابر مونوکسید کربن تولید شده توسط احتراق ناقص در وسایلی مانند بخار‌های گازسوز مورد استفاده قرار می‌گیرند. در واقع عملکرد آشکارسازهای مونوکسید کربن سیستم اعلام حریق مشابه آشکارسازهای مونوکسید کربن عادی است اما حساس‌تر هستند و زمان پاسخ‌دهی کمتری دارند.
آشکارسازهای مونوکسید کربن دارای یک سلول الکتروشیمیایی هستند که مونوکسید کربن را حس می‌کنند، فقط باید توجه داشته باشید که در محل نصب این‌ آشکارسازها سیگار نکشید و از هر محصول احتراقی دیگر نیز استفاده نکنید.

آشکارساز مونوکسید کربن

4. آشکارساز ترکیبی:

آشکارسازهای ترکیبی دارای سنسورهای دودی و حرارتی هستند و ورودی آن‌ها را با استفاده از الگوریتم پیچیده‌ای که درون مدار آشکارساز ساخته شده است، پردازش می‌کنند. کنترلر داخلی آشکارساز، وضعیت را بر اساس پاسخ‌های ترکیبی از سنسورهای دودی و حرارتی اعلام می‌کند. طراحی این نوع آشکارسازها به نحوی است که در برابر طیف گسترده‌ای از آتش‌سوزی‌ها حساس باشند.

نحوه عملکرد آشکارساز ترکیبی

5. شستی اعلام حریق:

شستی اعلام حریق (Manual Call Point یا Break Glass Call Point) وسیله‌ای است که برای اعلام حریق دستی به‌کار می‌رود و به افراد این امکان را می‌دهد تا در صورت مشاهده حریق و قبل از فعال شدن آشکارسازها، با شکستن درپوش شیشه‌ای آن، آژیر سیستم اعلام حریق را فعال کنند.

نحوه عملکرد شستی اعلام حریق

انواع سیستم اعلام حریق:
سیستم‌های اعلام حریق را می‌توان به چهار نوع اصلی تقسیم کرد:

1. متعارف
2. آدرس پذیر
3. هوشمند
4. بی‌سیم

در ادامه به بررسی اجمالی آن‌ها می‌پردازیم:

1. سیستم اعلام حریق متعارف:

در سیستم اعلام حریق متعارف، جهت اتصال اجزای سیستم از جمله شستی‌ها و آشکارسازها از کابل استفاده می‌شود، که در این حالت سیگنال تمام اجزای سیستم به قسمت اصلی یعنی پنل کنترل ارسال می‌شود.

سیستم اعلام حریق متعارف

در هر بخش ساختمان تعدادی شستی‌ و آشکارساز تحت عنوان یک زون (منطقه تشخیص حریق) نصب می‌گردند تا هنگام وقوع حریق، مکان‌یابی آن سریع انجام شود، این امر هم برای آتش‌نشانی و هم برای مدیریت ساختمان مهم است.
هر زون در پنل کنترل اعلام حریق با یک لامپ نشانگر، و یا به صورت متنی در یک صفحه نمایش و در برخی موارد به صورت هر دو حالت نشان داده می‌شود. معقول است که هرچه ما بتوانیم یک ساختمان را به مناطق بیشتری تقسیم کنیم، مکان یابی وقوع خطر دقیق‌تر خواهد بود.

زون بندی در سیستم اعلام حریق متعارف

کنترل پنل اعلام حریق باید حداقل مجهز به دو مدار آژیر باشد، که آژیر می‌تواند شامل زنگ‌ها، صداهای الکترونیکی یا سایر دستگاه‌های شنیدنی باشد. آژیرها هنگام شروع اعلام حریق شروع به تولید صدا می‌کنند.

نمونه‌ای از یک آژیر با صدای الکترونیکی در سیستم اعلام حریق متعارف

2. سیستم اعلام حریق آدرس پذیر:

نحوه کار سیستم اعلام حریق آدرس پذیر همانند سیستم اعلام حریق متعارف است، به جز اینکه به هر آشکارساز یک آدرس مشخص داده می‌شود (معمولاً با استفاده از یک دیپ سوئیچ) و سپس پنل کنترل می‌تواند دقیقا مشخص کند که کدام آشکارساز یا شستی، حریق را اعلام کرده است.

نمونه‌ای از یک دیپ سوئیچ (Dip-Switch) در سیستم اعلام حریق آدرس پذیر

مدار تشخیص به صورت حلقه است، یعنی سیم‌کشی از ترمینال خروجی لوپ در پنل کنترل شروع شده و بعد از عبور از تجهیزات مجددا به پنل کنترل و ترمینال ورود لوپ، وارد می‌شود. معمولا در لوپ‌ها از ماژول‌های جداسازی استفاده می‌کنند تا اطمینان حاصل شود که هنگام اتصال کوتاه یا خطای یکی از اجزای سیستم تنها باعث از بین رفتن قسمت کوچکی از سیستم شود و بقیه مدار به کار خود ادامه دهد.در واقع تنها یک زون از مدار خارج می‌شود و مابقی سیستم عملکرد عادی خواهد داشت.

سیستم اعلام حریق آدرس پذیر

برق یار مشاور شما در زمینه اعلام حریق

در دو سیستم قبلی، یعنی "سیستم اعلام حریق متعارف" و "سیستم اعلام حریق آدرس پذیر" آشکارسازها هوشمند تلقی نمی‌شوند، زیرا فقط می‌توانند سیگنال‌های خروجی را ارائه دهند که ارزش پدیده‌های شناسایی شده را نشان می‌دهد. این وظیفه بر عهده واحد کنترل است که تصمیم بگیرد که آیا آتش سوزی، خطا و یا مورد دیگری رخ داده است.

3. سیستم اعلام حریق هوشمند:

نوع بعدی سیستم اعلام حریق، سیستم اعلام حریق هوشمند است. در این سیستم هر آشکارساز به طور مجزا دارای پردازنده‌ی داخلی است که محیط اطراف را ارزیابی می‌کند و در صورت وقوع پدیده‌ای، گزارش را به پنل کنترل ارسال می‌کند که آتش‌سوزی و یا خطایی رخ داده است و یا  اینکه سر آشکارساز نیاز به تمیز کردن دارد.
در واقع سیستم‌های هوشمند بسیار پیچیده‌تر هستند و امکانات بسیار بیشتری نسبت به سیستم‌های معمولی یا آدرس پذیر دارند. هدف اصلی آن‌ها جلوگیری از بروز آلارم‌های کاذب است.

سیستم اعلام حریق هوشمند

سیستم اعلام حریق هوشمند در انواع 2، 4 و 8 لوپ موجود است و بدین معنی است که می‌توان مکان‌های بزرگ را توسط یک پنل، کنترل کرد.

تعداد لوپ‌های سیستم اعلام حریق هوشمند

4. سیستم اعلام حریق بی‌سیم:

آخرین نوع سیستمی که می‌خواهیم به آن اشاره کنیم، سیستم اعلام حریق بی‌سیم است. این نوع سیستم جایگزین مناسبی برای سیستم‌های اعلام حریق سیمی سنتی است. در این سیستم از ارتباطات رادیویی ایمن برای اتصال آشکارسازها و دستگاه‌ها با پنل کنترل استفاده می‌کنند. استفاده از ارتباط بی‌سیم، مزایای منحصر به فرد بسیاری را ارائه می‌دهد و یک سیستم کاملاً هوشمند اعلام حریق، بدون نیاز به کابل کشی است.

سیستم اعلام حریق بی‌سیم

منبع: www.realpars.com