خوشبختانه بحث تحویل تاسیسات برقی در این چند سال به همت جامعه مهندسین برق اهمیت زیادی داده شده و نیاز انجام تست و بازرسی تاسیسات برقی بیش از پیش نمایان شده است. به عنوان یک مهندس برق وقتی تحویل تاسیسات برقی را انجام می‌دهید در نهایت باید گزارشی را به کارفرما تحویل بدهید. خوب اول قبل از بررسی نحوه گزارش نویسی بگذارید یک کم عقب‌تر برگردیم و مطالب مربوط به تحویل را با هم مرور مختصری بکنیم.
همانطور که می‌دانید تحویل تاسیسات برقی باید بر اساس استاندارد IEC 60364-6 انجام شود. در این استاندارد تحویل به شرح زیر معرفی شده است:
تمام اقداماتی که به منظور انطباق تاسیسات الکتریکی با الزامات مربوط به استاندارد بررسی می‌شود را شامل می‌شود.
تحویل (Verification) شامل سه رکن زیر است:
- بازرسی (Inspection)
- انجام آزمون‌ها (Testing)
- گزارش‌دهی (Reporting)
خوب همانطور که مشخص شد گزارش‌دهی آخرین بخش از تحویل تاسیسات برقی می‌باشد که باید بعد از دو مرحله اول انجام شود.
در ادامه استاندارد IEC 60364-6 بازرسی را به شرح زیر تعریف می‌کند:
عبارت است از بررسی تاسیسات الکتریکی با استفاده از حواس مناسب جهت اطمینان از انتخاب صحیح و اجرای مناسب تجهیزات الکتریکی
بازرسی تاسیسات برقی
نکته مهمی که استاندارد در این بحث اشاره می‌کند این است که بازرسی باید قبل از آزمون‌ها و مسلما قبل از برق‌دار کردن تاسیسات انجام شود. بازرسی در موارد مرتبط باید حداقل شامل موارد زیر باشد (در هر قسمت منبع قابل استناد در پرانتز ذکر شده):
- روش حفاظت در برابر برق‌گرفتگی (INSO 1937-4-41 – IEC 60364-4-41 – 110:12)
- وجود موانع گسترش حریق و دیگر اقدامات جهت پیشگیری از انتشار حریق و حفاظت در برابر آثار حرارتی (INSO 1937-4-42 & INSO 1937-5-52 – IEC 60364-4-42 & IEC 60364-5-52 – 110:2,6)
- انتخاب صحیح هادی بر اساس جریان مجازشان (INSO 1937-4-43 & INSO 1937-5-52 – IEC 60364-4-43 & IEC 60364-5-52 – 110:2,3)
- مناسب بودن مفصل‌ها و اتصالات به ترمینال‌ها در کابل‌ها و سیم‌ها (INSO 1937-5-52 – IEC 60364-5-52 – 110:2,3)
- انتخاب و نصب سیستم زمین، هادی های حفاظتی و اتصالات آن‌ها (INSO 1937-5-52 – IEC 60364-5-52 – 110:13)
- انتخاب، تنظیم، سلکتویتیه و هماهنگی بین تجهیزات حفاظتی و مانیتورینگ (INSO 1937-5-53 – IEC 60364-5-53 – 110:6)
- انتخاب، جانمایی و نصب صحیح تجهیزات حفاظتی اضافه ولتاژ SPD هر جا که لازم باشد (INSO 1937-5-53 – IEC 60364-5-53 – 110:14,15)
- انتخاب، جانمایی و نصب صحیح تجهیزات جداکننده و کلیدزنی (INSO 1937-5-53 – IEC 60364-5-53 – 110:6)
- انتخاب تجهیزات و اقدامات حفاظتی مناسب جهت اثرات خارجی و صدمات مکانیکی (INSO 1937-4-42 & INSO 1937-5-51 & INSO 1937-5-52 – IEC 60364-4-42 & IEC 60364-5-51 & IEC 60364-5-52 – 110:2,3)
- شناسایی هادی خنثی و هادی حفاظتی (INSO 1937-5-51 – IEC 60364-5-51 – 110:2,6,13)
- وجود دیاگرام‌ها؛ علائم هشدار دهنده یا اطلاعات مشابه (INSO 1937-5-51 – IEC 60364-5-51 – 110:6)
- شناسایی مدارها، وسائل حفاظت اضافه جریان، کلیدها، ترمینال‌ها و ... (INSO 1937-5-51 – IEC 60364-5-51 – 110:6)
- در دسترس بودن تجهیزات جهت بهره‌برداری، شناسایی و نگهداری راحت (INSO 1937-5-51 – IEC 60364-5-51 – 110:4,5,6)
- اقدامات لازم برابر اغتشاشات الکترومغناطیسی (INSO 1937-4-44 – IEC 60364-4-44 – 110:14)
- اتصال تمام بدنه‌های هادی به سیستم زمین (INSO 1937-4-41 – IEC 60364-4-41 – 110:12,13)
- انتخاب و اجرای صحیح سیستم‌های سیم‌کشی (INSO 1937-5-52 – IEC 60364-5-52 – 110:2)
- رعایت الزامات ویژه محیط‌های مخصوص (INSO 1937-7-715 – IEC 60364-7-715 – 110:12)
خوشبختانه استاندارد IEC 60364-6 چک لیستی از موارد بازرسی را که باید بررسی کنیم ذکر کرده که در پایان مقاله در فرمت استاندارد گزارش تحویل تاسیسات برقی آورده شده است. ولی ذکر این نکته ضروی است که تفاوت بازرسی با نظارت را درک کنیم و بدانیم بررسی این موارد وظیفه مجری تحویل می‌باشد و نه ناظر!
تفاوت بین ناظر (Supervisor) و بازرس (Inspector):
تفاوت اصلی بین نظارت و بازرسی این است که در نظارت کار انجام شده را مشاهده می‌کنند در حالی که در بازرسی کیفیت کار را پس از اتمام آن بررسی می‌کنند. نظارت شامل بازدید دوره‌ای و توصیه‌ها و راهنمایی مجریان بر اساس طراحی تاسیسات برقی است تا اطمینان حاصل شود که مجری وظایف خود را به درستی و کارآمد انجام می‌دهد. از سوی دیگر، بازرسی خروجی واقعی کار اجرا شده را با یک استاندارد از پیش تعریف شده مقایسه می‌کند (که در اینجا چک لیست بازرسی و طراحی تاسیسات برقی ساختمان می‌باشد) تا بررسی کند که آیا با مشخصات مورد نیاز مطابقت دارد یا خیر. در حالی که هر دو کار (نظارت و بازرسی) جهت حصول اطمینان از کنترل کیفیت مهم هستند.
نظارت بیشتر برای جلوگیری از وقوع خطاها در اجرای تاسیسات برقی کاربرد دارد در حالی که بازرسی برای شناسایی و اصلاح خطاهای انجام شده در تاسیسات برقی تلاش می‌کند.
بازرسی تاسیسات برقی
در ادامه استاندارد، انجام آزمون‌ها را به شرح زیر تعریف می‌کند:
انجام اقداماتی جهت ارزیابی تاسیسات الکتریکی که به‌وسیله آن کارایی تاسیسات و تجهیزات نصب شده اثبات می‌شود. آزمون‌ها شامل مقادیر مشخصی است که توسط دستگاه‌های سنجش مناسب، اندازه‌گیری شده و با بازرسی قابل کشف نمی‌باشد.
آزمون‌هایی که باید انجام شوند به شرح زیر است:
1. آزمون پیوستگی هادی‌ها
2. آزمون مقاومت عایقی
2-1. آزمون مقاومت عایقی جهت تایید کارایی حفاظت سیستم‌های SELV و PELV یا جداسازی الکتریکی
2-2. آزمون مقاومت عایقی جهت تایید کارایی مقاومت امپدانس کف و دیوارهای عایق
3. آزمون قطبیت یا پلاریته
4. آزمون تایید کارایی تجهیزات قطع خودکار تغذیه
5. آزمون اندازه‌گیری مقاومت الکترود زمین
6. آزمون تایید کارایی حفاظت‌های اضافی (مانند RCD و ...)
7. آزمون ترتیب فازها
8. آزمون‌های عملیاتی (مانند: تابلوهای برق، راه‌اندازها، اینترلاک‌ها و ...)
9. آزمون افت ولتاژ
توالی آزمون‌ها طبق استاندارد IEC، ترجیحاً با همین صورت که مشخص شده باید انجام شود. اگر در مورد پارامترهای اندازه‌گیری شده در تست‌ها کنجکاو هستید، می‌توانید مقاله "جمع‌بندی تست‌های تاسیسات برقی" را مطالعه کنید.
تست تایید کارایی تجهیزات قطع خودکار تغذیه
و در نهایت گزارش‌دهی تاسیسات برقی به شرح زیر در استاندارد IEC 60364-6 تعریف می‌شود:
عبارتست از ثبت نتایج بازرسی و آزمون‌ها.
استاندارد گزارش نویسی را به دو نوع تقسیم کرده:
- تحویل اولیه (مربوط به مبحث 13 مقررات ملی ساختمان)
- تحویل دوره‌ای (مربوط به مبحث 22 مقررات ملی ساختمان)
و در ادامه نکته‌ای را در مورد گزارش‌دهی تحویل اولیه ذکر کرده که باید حتما به آن عمل شود و متاسفانه مورد توجه مهندسان برقی قرار نمی‌گیرد و آن به شرح زیر است:
هرگونه نقص یا اشکالی که در طی تحویل تاسیسات آشکار شده است، باید قبل از آنکه فرد مجري تحویل، تطابق تاسیسات با مجموعه استانداردهای IEC60364 (مجموعه استانداردهای ملی ایران به شماره 1937) را اعلام کند، تصحیح شود.
پس دقت بفرمایید گزارش همراه با اشکال در تاسیسات برقی در تحویل اولیه کاملا بدون معنی می‌باشد!
همانطور که قبلا ذکر شد گزارش اولیه باید شامل ثبت موارد زیر باشد:
- بازرسی‌ها
- مدارهاي آزموده شده و نتایج آزمون‌ها
ثبت جزییات مدارها و نتایج آزمون‌ها باید به گونه‌ای باشد که در آن هر مداری همراه با وسیله حفاظتی مرتبط، قابل شناسایی بوده و شامل نتایج آزمون‌ها و اندازه‌گیری‌های مناسب باشد. همچنین فرد یا افراد مسئول طراحی، ساخت و تحویل تاسیسات باید گزارشی با توجه به مسئولیت‌هاي مرتبط خود، همراه با ثبت موارد ذکر شده در گزارش تحویل اولیه به کارفرما ارایه کنند. توصیه می‌شود در گزارش اولیه تاسیسات الکتریکی، پیشنهادي برای بازه زمانی بین تحویل اولیه و اولین تحویل دوره‌ای ارایه شود.
در پایان می‌توانید فرمتی را که شرکت برق‌یار بر اساس استاندارد IEC 60364-6 تهیه نموده است را دانلود نمائید و در گزارش‌دهی تحویل اولیه از آن استفاده نمائید. جهت دانلود بر روی تصویر زیر کلیک نمائید:
دیدگاه خود را بنویسید